Tussen leven en dood

Wat zou dit leven zijn zonder de dood? Wat betekent de dood voor het in leven zijn?

Ondanks dat het(de dood) een veel voorkomend fenomeen is, lijkt het voor grote delen van het verstand iets lastig grijpbaars. Het is lastig om de dood -als onderdeel van het leven- helemaal waar te laten zijn. En als ik zo om me heen kijk, lijkt dit een collectief gebeuren; het excluderen van de dood uit het leven. In ieder geval lijkt dit te gelden voor een groot deel van de westerse maatschappij. In veel andere culturen wordt heel anders omgegaan met dit thema.

Dit schreef ik ooit eerder, nadat ik was geraakt door een sterfgeval:

De dood als leermeester

Waar de confrontatie met de dood ontstaat, geeft de kern van het leven zich aan mij bloot. Als herinnering aan mijn levenslust scheidt het de bijzaken van waar het echt om gaat. Ik leef. Ik leef vandaag en ik leef nu. Morgen mag ik geen spijt hebben van wat ik vandaag niet heb gedaan. Waar de dood mijn leermeester is, is het leven zelf de zin van mijn bestaan. Liefde voor mezelf, liefde voor de medemens en liefde voor het leven, dat is alles wat ik voor morgen wil hebben gegeven.

Iedereen krijgt in het leven te maken met verlies. Iedereen wordt vroeg of laat geconfronteerd met zijn eigen sterfelijkheid en de sterfelijkheid van zijn naasten en dierbaren.

Er vindt altijd iets merkwaardigs plaats rondom zo'n gebeurtenis van een sterfgeval: Het lijkt altijd of dit gebeurt "buiten" het dagelijkse leven om. Ook de veelvoorkomende uitspraak rondom zo'n gebeurtenis; "het leven gaat door" suggereert dat het plaatsvinden van de dood, niet iets is wat bij het dagelijkse leven hoort. Als ik het in hokjes plaats om dit beter te kunnen begrijpen concludeer ik het volgende:

Het is alsof de gevoelens die opkomen rondom het onderwerp de dood, plaatsvinden in een andere dimensie. Een dimensie die los lijkt te staan van het "normale" leven. In één dimensie wordt het "normale" leven van dagelijkse beslommeringen geleefd, de dood bestaat hier niet. In een andere dimensie is de dood een glasheldere waarheid, waarin de dagelijkse beslommeringen er weinig toe doen. Deze 2 dimensies zijn met elkaar in conflict en moeilijk te verenigen. Als ik dit in mezelf nader onderzoek dan voel ik ook hoe ongelofelijk intiem die dimensie van de dood is. Het is zo ongeveer het meest persoonlijke wat je kan overkomen, het einde van de "ik" in dit leven. Hier draait het helemaal om mij, mijn einde. Het einde van mijn dromen, mijn verlangens, mijn doelen in mijn leven. Waar afscheid. Een overweldigende gedachte. Het is nogal niet wat. Er kleeft ook een wat paniekerig dwingend randje aan; "Ik MOET alles uit mijn leven halen!"

Ik ben er inmiddels achter dat het conflict tussen de twee dimensies veroorzaakt wordt door een denkfout. Een denkfout voortkomende uit de omgeving waarin ik ben opgegroeid en de ideeën vanuit de omgeving die ik me eigen heb gemaakt. Er heerst een taboe op het onderwerp de dood. De angst voor de dood zorgt ervoor dat het onderwerp liever ontkend wordt("om het vrolijk te houden"), dan dat het waar mag zijn. De dood is zoiets verschrikkelijks, we doen net of het niet bestaat...

Eén van de grondstenen van de Boeddhistische filosofie is:

"Al het lijden in het leven wordt veroorzaakt doordat we het leven niet zien zoals het is, maar omdat we het zien zoals we willen dat het zou zijn".

De huidige maatschappij en cultuur worden grotendeels bepaald door het kapitalistische gedachtegoed, waar ontwikkeling, status en groei voorop staan. Het opwerken in een carrièreplan en het verzamelen van materialistische voorwerpen, is waar het in het leven om gaat volgens de huidige maatschappelijke insteek. Dit denkpatroon leren we ook op school aan. Een leven lang investeren in zaken die er volkomen niet toe doen als je het leven vanaf je sterfbed zou kunnen herzien. Ik ben niet religieus opgevoed, maar als religies ergens goed voor zijn, dan is het om een brug te slaan tussen de dimensies die ik zojuist beschreef.

De werkelijkheid

Leven en dood zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het is één en dezelfde dimensie. Mocht een individu of maatschappij de dood ontkennen of uit het oog verliezen, dan wordt de werkelijkheid ontkent. Wanneer dit gebeurt wordt er ook niet echt geleefd, maar wordt er een slapend leven geleid, vanuit een vaag gebied tussen leven en dood in. Een gebied waar mensen als kip zonder kop in de weer zijn en zich druk maken om allerlei zaken die er eigenlijk niet toe doen. Waar mensen bereid zijn anderen pijn te doen en te sterven voor allerlei zaken die er eigenlijk niet toe doen. Het huidige ontwrichte wereldbeeld past hier goed bij.

Ik kan het niet beter uitdrukken dan dit: "Het huidige wereldbeeld is (grotendeels)ontwricht van leven en dood".

En dit veroorzaakt veel ellende en vooral respectloosheid naar medemensen, dieren en de natuur. Normen en waarden worden hier gevormd door het "dood-ontkennende" collectief, in plaats van door het hart van het individu. Rekening houden met een ander of de natuur is oké, zolang het maar niet de persoonlijke- of economische groei belemmerd. De "survival of the fittest" is bij uitstek een term die de waanzin van het huidige denkmodel ondersteunt.

Waar de dood niet bestaat wordt het leven "ontheiligd".

Want als ik het omdraai en de dood waar laat zijn, dan wordt het leven voor mij direct een heel stuk kostbaarder. Het leven krijgt direct meer geur en kleur. En ik kan niet anders dan concluderen dat het een wonder is om überhaupt in leven te zijn, juist vanwege het feit dat het eindigt. Het leven wordt iets heiligs(mijn leven is mij heilig), waar je als vanzelf met liefde en respect mee omgaat, het lijkt absurd dit niet te doen. De liefde en de levenslust die ik door mezelf voel stromen, voel en zie ik ook in de bloem, de boom, de vogel en de zee. Als één en dezelfde expressie van het leven.

En ja, de dood is een intense gedachte, het doet pijn, het doet mijn keel dicht knijpen en een traan opwellen. Maar het is een traan van levenslust en liefde, een traan die weet waar het leven over gaat...

Als de boodschap van mijn hart woorden zou hebben en de wereld over zou kunnen gaan, dan zou die zijn:

"Laat je leiden door de wijsheid en liefde van de traan en niet misleiden door het ontkennen van de dood". Hoe zou de traan willen leven? Hoe zou de traan willen omgaan met zijn naasten en de natuur?

Laat het stil worden en luister. Luister niet naar het leven buiten jou wat "door gaat", maar luister naar het leven binnen jou, wanneer dat liever even stil staat.

Ontwaak uit het land tussen leven en dood, omarm beide en leef en sterf.

Ieder einde is een nieuw begin...

Mijn hart gaat uit naar de mensen die moeten vechten voor hun leven en naar iedereen die het leven -om wat voor reden dan ook- niet als cadeau kan ervaren ...

Namasté